W drugiej i ostatniej części specjalnego, wakacyjnego odcinka podcastu „Vinohradská 12”, prowadzący Matěj Skalický kontynuuje prezentację eseju z niemieckiego magazynu „Der Spiegel”, zatytułowanego „Narodziny faszyzmu: W poszukiwaniu utajonego Hitlera”. Ta część audycji przechodzi od historycznych metafor do bezpośredniej analizy współczesnych liderów i zjawisk, stawiając prowokacyjne pytania: Czy reżim Władimira Putina jest faszystowski? Jaką rolę w narastaniu autorytaryzmu odgrywa kryzys konserwatyzmu? I czy jesteśmy w stanie rozpoznać zło w czasie rzeczywistym, zanim będzie za późno?
Centralnym punktem tej części jest analiza przedstawiona przez Timothy’ego Snydera, wybitnego historyka z Uniwersytetu Yale. Snyder, bez wahania, określa reżim Władimira Putina mianem faszystowskiego. Argumentuje, że rosyjski prezydent od lat cytuje faszystowskich myślicieli, takich jak Iwan Iljin, a jego wojna przeciwko Ukrainie nosi wszystkie znamiona klasycznej, faszystowskiej wojny eksterminacyjnej – jest prowadzona przeciwko narodowi uznawanemu za „niższy” i państwu, którego istnienie jest negowane. Reżim Putina, zdaniem Snydera, opiera się na kulcie wodza, kulcie poległych w mitycznych bitwach oraz micie o utraconym imperium, które należy odbudować poprzez „oczyszczającą przemoc”. Historyk wprowadza również pojęcie „schizofaszyzmu”, aby opisać paradoks, w którym Putin, prowadząc faszystowską politykę, jednocześnie przedstawia siebie i Rosję jako główną siłę antyfaszystowską na świecie. W tej narracji, każdy wróg Rosji jest automatycznie „faszystą”, co usprawiedliwia każdą agresję.
Esej, a za nim podcast, przedstawia również tezę brytyjskiego intelektualisty Paula Masona, który postrzega faszyzm nie jako statyczną ideologię, lecz jako dynamiczny „proces”. Mason opisuje dziesięć etapów, przez które przechodzi społeczeństwo od głębokiego kryzysu, przez wojny kulturowe i panikę klasy średniej, aż po ostateczny upadek demokracji. Jak sugerują autorzy, wiele społeczeństw zachodnich znajduje się obecnie w samym środku tego niebezpiecznego procesu, a toczące się zaciekle wojny kulturowe są jednym z jego kluczowych etapów.
Kolejnym analizowanym wątkiem jest głęboki kryzys, w jakim znalazł się współczesny konserwatyzm. Politolog Thomas Biebricher tłumaczy, że tradycyjny, umiarkowany konserwatyzm, którego celem było pragmatyczne spowalnianie postępu, przestał funkcjonować w dobie gwałtownych zmian społecznych i technologicznych. W rezultacie ruch ten rozpadł się na różne nurty, w tym na nurt radykalny, który porzucił kluczową dla konserwatyzmu wartość – umiarkowanie – i zaczął fantazjować o powrocie do mitycznej, wyidealizowanej przeszłości. Chociaż Biebricher jest ostrożny w używaniu słowa „faszyzm”, przyznaje, że w przypadku ruchu MAGA Donalda Trumpa jest ono uzasadnione, zwłaszcza w kontekście próby siłowego obalenia wyniku wyborów podczas ataku na Kapitol.
Na koniec, odcinek porusza kwestię zmieniającej się natury przemocy politycznej. Austriacka politolożka Natascha Strobl wyjaśnia, że dzisiejsza przemoc, w odróżnieniu od lat 20. XX wieku, rozgrywa się głównie w internecie. Jednak jej skutki – zastraszenie, polaryzacja i erozja debaty publicznej – są równie realne i niszczycielskie. Jej sprawcy postrzegają siebie jako żołnierzy w globalnej, ideologicznej wojnie domowej przeciwko wyimaginowanym wrogom, takim jak „marksizm kulturowy” czy „teoria wielkiego zastąpienia”. Audycja jest więc mroczną diagnozą współczesności, która, poprzez analizę różnych myślicieli, pokazuje, w jaki sposób idee uważane za dawno pogrzebane, powracają w nowych formach, stanowiąc fundamentalne zagrożenie dla liberalnej demokracji na całym świecie.